Medeni Kanunda Batıl Olan Evlenmeler
Evliliğin iptali ile ilgili hükümler, Medeni Kanunun 145 – 160. maddelerinde düzenlenmiştir. Evliliğin iptalini, yani evliliğin geçersizliğini gerektirebilecek sebepler, mutlak butlan sebepleri ve nisbi butlan sebepleri olarak ikiye ayrılır. Bu şartları taşıyan evlilikler, batıl olan evlenmeler, yani geçersiz olan evlenmelerdir.
Evliliğin İptali Nedenleri
Evliliğin iptalini (evliliğin butlanını) gerektirebilecek sebepler;
- evliliğin mutlak butlanı sebepleri,
- evliliğin nisbi butlanı sebepleri
olarak ikiye ayrılır.
Aşağıdaki başlıklar altında, evliliğin mutlak butlanı ve evliliğin nisbi butlanı sebepleri açıklanmıştır.
Evliliğin Mutlak Butlan Sebebiyle İptali
Aşağıdaki sebeplerden birinin varlığı halinde, evlilik mutlak butlanla batıl durumdadır:
- Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması,
- Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması,
- Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması,
- Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın bulunması
Evliliğin Nisbi Butlan Sebebiyle İptali
Aşağıdaki sebeplerden birinin varlığı halinde, evlilik nisbi butlanla batıl durumdadır. Bu durumlarda;
- Evlenme sırasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olan eş,
- Evlenmeyi hiç istemediği veya evlendiği kişiyle evlenmeyi düşünmediği hâlde yanılarak evlenmeye razı olan eş,
- Eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılarak evlenmiş olan eş,
- Eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olan eş,
- Kendisinin veya altsoyunun sağlığı için ağır tehlike oluşturan eşindeki bir hastalık kendisinden gizlenmiş olan eş,
- Kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilmiş eş,
evliliğin iptali davası açabilir.
Evliliğin İptali Davasını Kim Açabilir?
Mutlak butlan davası, Cumhuriyet savcısı tarafından re’sen açılır. Bu dava, ilgisi olan herkes tarafından da açılabilir. Sona ermiş bir evliliğin mutlak butlanı Cumhuriyet savcısı tarafından re’sen dava edilemez; fakat her ilgili, mutlak butlanın karar altına alınmasını isteyebilir. Ayırt etme gücünün sonradan kazanılması veya akıl hastalığının iyileşmiş olması durumlarında mutlak butlan davasını yalnız ayırt etme gücünü sonradan kazanan veya akıl hastalığı iyileşen eş açabilir. Evliyken yeniden evlenen bir kimsenin önceki evliliği mutlak butlan kararı verilmeden önce sona ermişse ve ikinci evlenmede diğer eş iyi niyetli ise, bu evlenmenin butlanına karar verilemez.
Nisbi butlan şartlarının varlığı halinde ise evliliğin iptali davası, yukarıdaki Evliliğin Nisbi Butlan Sebebiyle İptali başlığı altında anlatıldığı üzere, ilgili eş tarafından açılabilir.
Evlenmenin butlanını dava etme hakkı, mirasçılara geçmez. Ancak, mirasçılar açılmış olan davayı sürdürebilirler. Dava sonucunda evlenme sırasında iyi niyetli olmadığı anlaşılan sağ kalan eş, yasal mirasçı olamayacağı gibi, daha önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendisine sağlanan hakları da kaybeder.
Küçük veya kısıtlı kimse, yasal temsilcisinin izni olmadan evlenirse, izni alınmayan yasal temsilci evlenmenin iptalini dava edebilir. Bu suretle evlenen kimse sonradan on sekiz yaşını doldurmak suretiyle ergin olur, kısıtlı olmaktan çıkar veya hamile kalırsa evlenmenin iptaline karar verilemez.
Evliliğin İptali Davasında Hak Düşürücü Süre ve Zamanaşımı
Evliliğin iptali davası açma hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya yukarıda Evliliğin Nisbi Butlan Sebebiyle İptali başlığı altında anlatılan korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ay geçince ve her koşulda evlenmenin üzerinden beş yıl geçince, düşer.
Evliliğin Butlanı (İptali) Davasında Yetki ve Yargılama Usulü
Evlenmenin butlanı davasında, yetki ve yargılama usulü bakımından boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır. Yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi veya davadan önce son altı ay boyunca eşlerin birlikte oturduğu yerin mahkemesidir.
Evliliğin Geçersizliğini (Butlanını) Gerektirmeyen Sebepler
Kadının bekleme süresi bitmeden evlenmesi, evlenmenin butlanını gerektirmez.
Evlendirmeye yetkili memur önünde yapılmış olan bir evliliğin, kanunun diğer şekil kurallarına uyulmadan yapılmış olması sebebiyle, butlanına karar verilemez.
Evlenmenin Butlanı Kararı ve Sonuçları
Batıl bir evlilik, ancak hakimin kararıyla sona erer.
Mutlak butlan durumunda bile evlenme, hakimin kararına kadar geçerli bir evliliğin bütün sonuçlarını doğurur.
Mahkemece butlanına karar verilen bir evlilikten doğan çocuklar, ana ve baba iyi niyetli olmasalar bile, evlilik içinde doğmuş sayılırlar. Evliliğin iptali kararı verilmesi durumunda, çocuklar ile ana ve baba arasındaki ilişkilere dair, boşanma davasında bu hususta uygulanan hükümler uygulanır.
Evlenmenin butlanına karar verilirse, evlenirken iyi niyetli bulunan eş, bu evlenme ile kazanmış olduğu kişisel durumunu korur. Mahkeme tarafından evliliğin iptaline karar verilmesi durumunda, eşler arasındaki mal rejiminin tasfiyesi, tazminat, nafaka ve soyadı hususlarında; boşanma davasında tazminat, nafaka, mal rejiminin tasfiyesi (mal rejimiin tasfiyesinden kaynaklanan mal paylaşımına dayalı alacaklarla ilgili) ve soyadı hususlarında uygulanan hükümler uygulanır.
