Ceza Muhakemesi Kanununda Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi Hakkındaki Düzenlemeler

Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi (iletişimin tespiti, iletişimin dinlenmesi, iletişimin kayda alınması), Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 135. maddede düzenlenmiştir.

Bu hususta kullanılan bazı ifadelerin tanımları; Ceza Muhakemesi Kanununda Öngörülen Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi, Gizli Soruşturmacı ve Teknik Araçlarla İzleme Tedbirlerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’te düzenlenmiştir. Bu tanımlar, aşağıdaki şekildedir:

İletişimin dinlenmesi ve kayda alınması: Telekomünikasyon yoluyla gerçekleştirilmekte olan konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması ile diğer her türlü iletişimin uygun teknik araçlarla dinlenmesi ve kayda alınmasına yönelik işlemler.

İletişimin tespiti: İletişimin içeriğine müdahale etmeden, iletişim araçlarının diğer iletişim araçlarıyla kurduğu iletişime ilişkin arama, aranma, yer bilgisi ve kimlik bilgilerinin tespit edilmesine yönelik işlemler.

İşletmeci: Türk Telekomünikasyon Anonim Şirketi de dâhil olmak üzere, Telekomünikasyon Kurumu ile yapılan  görev sözleşmesi, imtiyaz sözleşmesi, bu Kurumdan alınan telekomünikasyon ruhsatı veya genel izin uyarınca telekomünikasyon hizmetleri yürüten ve telekomünikasyon alt yapısı işleten şirketler.

Kamu görevlisi: Kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi.

Sinyal  bilgisi: Bir şebekede haberleşmenin iletimi veya faturalama amacıyla işlenen her türlü veri.

Sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi: İletişimin içeriğine müdahale niteliğinde olmayıp yetkili makamdan alınan karar kapsamında sinyal bilgilerinin iletişim sistemleri üzerinde bıraktığı izlerin tespit edilerek, bunlardan anlamlandırılan sonuçlar çıkarmak üzere gerçekleştirilen değerlendirme işlemleri.

Telekomünikasyon: İşaret, sembol, ses ve görüntü ile elektrik sinyallerine dönüştürülebilen her türlü verinin; kablo, telsiz, optik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, elektrokimyasal, elektromekanik ve diğer iletim sistemleri vasıtasıyla iletilmesi, gönderilmesi ve alınması.

Teknik araçlarla izleme: Ceza Muhakemesi Kanununun 140. maddesinin birinci fıkrasında sayılan suçlar dolayısıyla yapılan soruşturmalarda, suçun işlendiğine ilişkin kuvvetli şüphe sebeplerinin bulunması ve başka suretle delil elde edilememesi hâlinde şüpheli veya sanığın kamuya açık yerlerdeki faaliyetleri ve işyerinin teknik araçlarla izlenmesi, ses veya görüntü kaydının alınması işlemi.

Veri taşıyıcısı: İletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması, gizli soruşturmacı ve teknik araçlarla izleme tedbirlerinin uygulanması neticesinde elde edilecek ses ve görüntü bilgilerinin kaydedileceği araçlar.

Ceza Soruşturması ve Kovuşturmasında Hangi Durumlarda İletişimin Tespiti, Dinlenmesi ve Kayda Alınması Kararı Verilir?

Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturma ve kovuşturmada, suç işlendiğine ilişkin somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı ve başka suretle delil elde edilmesi imkanının bulunmaması durumunda, hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet Savcısının kararıyla şüpheli veya sanığın telekomünikasyon yoluyla iletişimi dinlenebilir, kayda alınabilir ve sinyal bilgileri değerlendirilebilir. Cumhuriyet Savcısı; iletişimin tespiti,iletişimin dinlenmesi,iletişimin kayda alınması kararını derhal hakimin onayına sunar ve hakim, kararını en geç yirmi dört saat içinde verir. Sürenin dolması veya hakim tarafından aksine karar verilmesi hâlinde, tedbir (iletişimin tespiti, iletişimin dinlenmesi, iletişimin kayda alınması) Cumhuriyet Savcısı tarafından derhal kaldırılır. Talepte bulunulurken hakkında bu madde uyarınca tedbir kararı verilecek hattın veya iletişim aracının sahibini ve biliniyorsa kullanıcısını gösterir belge veya rapor, talebe eklenir.

Tanıklıktan Çekinebilecek Kişilerle Kurulan İletişim Kayda Alınabilir Mi?

Şüpheli veya sanığın, tanıklıktan çekinebilecek kişilerle arasındaki iletişimi kayda alınamaz. Kayda alma gerçekleştikten sonra bu durumun anlaşılması hâlinde, alınan kayıtlar derhal yok edilir.

İletişimin Tespiti, Dinlenmesi ve Kayda Alınması Kararında Bulunması Gerekli Hususlar

Kararda, yüklenen suçun türü, hakkında tedbir uygulanacak kişinin kimliği, iletişim aracının türü, telefon numarası veya iletişim bağlantısını tespite imkan veren kodu, tedbirin türü, kapsamı ve süresi belirtilir.

Tedbir Kararı Ne Kadar Süre İzin Verilebilir?

Tedbir kararı en çok iki ay için verilebilir; bu süre, bir ay daha uzatılabilir. Ancak, örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili olarak gerekli görülmesi halinde, hakim yukarıdaki sürelere ek olarak her defasında bir aydan fazla olmamak ve toplam üç ayı geçmemek üzere uzatılmasına karar verebilir.

Şüpheli veya sanığın yakalanabilmesi için, mobil telefonun yeri, hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet Savcısının kararına istinaden tespit edilebilir. Bu hususa ilişkin olarak verilen kararda, mobil telefon numarası ve tespit işleminin süresi belirtilir. Tespit işlemi en çok iki ay için yapılabilir; bu süre, bir ay daha uzatılabilir.

Şüpheli ve Sanığın İletişiminin Tespiti Kararı

Şüpheli ve sanık için telekomünikasyon yoluyla iletişimin tespiti, soruşturma aşamasında hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet Savcısı, kovuşturma aşamasında ise mahkeme kararına istinaden yapılır. Kararda, yüklenen suçun türü, hakkında tedbir uygulanacak kişinin kimliği, iletişim aracının türü, telefon numarası veya iletişim bağlantısını tespite imkan veren kodu ve tedbirin süresi belirtilir. Cumhuriyet Savcısı kararını yirmi dört saat içinde hakimin onayına sunar ve hakim, kararını en geç yirmi dört saat içinde verir. Sürenin dolması veya hakim tarafından aksine karar verilmesi hâlinde, alınmış olan kayıtlar derhal imha edilir.

Tedbir İşlemlerinin Gizliliği

CMK 135. madde hükümlerine göre alınan iletişimin tespiti, iletişimin dinlenmesi, iletişimin kayda alınmasına dair karar ve yapılan işlemler, ilgili tedbir süresince gizli tutulur.

Hangi Suçlarda Dinleme, Kayda Alma ve Sinyal Bilgilerinin Değerlendirilmesine İlişkin Karar Alınabilir?

Ceza Muhakemesi Kanunu sadece aşağıda sayılan suçlarla ilgili olarak iletişimin dinlenmesi, kayda alma ve sinyal değerlendirmesine ilişkin karar alınabileceğini düzenlemektedir:

• Türk Ceza Kanununda yer alan aşağıdaki suçlar;
  • Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (Türk Ceza Kanunu madde 79, 80) ile organ veya doku ticareti (Türk Ceza Kanunu madde 91),
  • Kasten öldürme (Türk Ceza Kanunu madde 81, 82, 83),
  • İşkence (Türk Ceza Kanunu madde 94, 95),
  • Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, Türk Ceza Kanunu madde 102),
  • Çocukların cinsel istismarı (Türk Ceza Kanunu madde 103),
  • Nitelikli hırsızlık (Türk Ceza Kanunu madde 142) ve yağma (Türk Ceza Kanunu madde 148, 149) ile nitelikli dolandırıcılık (Türk Ceza Kanunu madde 158) ,
  • Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (Türk Ceza Kanunu madde 188),
  • Parada sahtecilik (Türk Ceza Kanunu madde 197),
  • Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (Türk Ceza Kanunu madde 220, fıkra üç),
  • Fuhuş (Türk Ceza Kanunu madde 227),
  • İhaleye fesat karıştırma (Türk Ceza Kanunu madde 235),
  • Tefecilik (Türk Ceza Kanunu madde 241),
  • Rüşvet (Türk Ceza Kanunu madde 252),
  • Suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama (Türk Ceza Kanunu madde 282),
  • Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak (Türk Ceza Kanunu madde 302),
  • Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar (Türk Ceza Kanunu madde 309, 311, 312, 313, 314, 315, 316),
  • Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk (Türk Ceza Kanunu madde 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337),

• Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları,
• Bankalar Kanununun 22. maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu,
• Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar.
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74. maddelerinde tanımlanan suçlar.

Ceza Muhakemesi Kanunu 135. maddede belirlenen esas ve usuller dışında hiç kimse, bir başkasının telekomünikasyon yoluyla iletişimini dinleyemez ve kayda alamaz.

Müvekkiline Yüklenen Suç Dolayısıyla Müdafiin Bürosu ve Yerleşim Yerindeki Telekomünikasyon Araçları Denetlenebilir Mi?

Şüpheli veya sanığa yüklenen suç dolayısıyla müdafiin bürosu, konutu ve yerleşim yerindeki telekomünikasyon araçları hakkında, CMK 135. madde hükmü uygulanamaz.

Kararların Yerine Getirilmesi, İletişim İçeriklerinin Yok Edilmesi

Ceza Muhakemesi Kanunu 135. maddeye göre verilecek karar gereğince Cumhuriyet Savcısı veya görevlendireceği adli kolluk görevlisi, telekomünikasyon hizmeti veren kurum ve kuruluşların yetkililerinden iletişimin tespiti, iletişimin dinlenmesi veya kayda alınması işlemlerinin yapılmasını ve bu amaçla cihazların yerleştirilmesini yazılı olarak istediğinde, bu istem derhal yerine getirilir. Bu istemin yerine getirilmemesi hâlinde, zor kullanılabilir. İşlemin başladığı ve bitirildiği tarih ve saat ile işlemi yapanın kimliği, bir tutanakla saptanır.

CMK 135. maddeye göre verilen karar gereğince tutulan kayıtlar, Cumhuriyet Savcılığınca görevlendirilen kişiler tarafından çözülerek, metin hâline getirilir. Yabancı dildeki kayıtlar, tercüman aracılığı ile Türkçe’ye çevrilir.

135. maddeye göre verilen kararın uygulanması sırasında şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi ya da alınan tedbir kararı için hakim onayının alınamaması halinde, bunun uygulanmasına Cumhuriyet Savcısı tarafından derhal son verilir. Bu durumda, yapılan tespit veya dinlemeye ilişkin kayıtlar, Cumhuriyet Savcısının denetimi altında en geç on gün içinde yok edilerek, durum bir tutanakla tespit edilir.

Tespit ve dinlemeye ilişkin kayıtların yok edilmesi halinde soruşturma evresinin bitiminden itibaren, en geç on beş gün içinde, Cumhuriyet Başsavcılığı, tedbirin nedeni, kapsamı, süresi ve sonucu hakkında ilgilisine yazılı olarak bilgi verir.

Tesadüfen Elde Edilen Deliller

Arama veya el koyma koruma tedbirlerinin uygulanması sırasında, yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan ancak, diğer bir suçun işlendiği şüphesini uyandırabilecek bir delil elde edilirse; bu delil muhafaza altına alınır ve durum Cumhuriyet Savcılığına derhal bildirilir. Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi sırasında, yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan fakat, iletişimin denetlenmesi tedbirinin uygulanabileceği suçlardan birinin işlendiği şüphesini uyandırabilecek bir delil elde edilirse; bu delil muhafaza altına alınır ve durum Cumhuriyet Savcılığına derhal bildirilir.