Miras Paylaşımı Davası, Mirasın Paylaşılması, Miras Ortaklığı, Mirası Paylaşma Sözleşmesi
Bu yazıda, mirasın paylaşımı ve mirası paylaşma davası, miras ortaklığı, mirası paylaşma sözleşmesi, mirasta (mirasın paylaşılmasında) denkleştirme; aşağıdaki ilgili başlıkların altında anlatılmaktadır.
Mirasın Paylaşılması ve Miras Ortaklığı Nedir?
Mirasın paylaşılması, birden çok mirasçı varsa söz konusu olur. Bir tek mirasçı varsa, miras bırakanın ölmesiyle birlikte terekedeki haklar ve borçlar doğrudan doğruya tek mirasçıya geçtiği için, mirasın paylaşılmasına da gerek kalmaz.
Eğer birden çok mirasçı varsa, mirası paylaşmaya kadar, mirasçılar arasında terekedeki hakları ve borçları kapsayan bir ortaklık meydana gelir. Bu ortaklığa, miras ortaklığı denir.
Mirasın paylaşılması, miras ortaklığının ortadan kalkmasıyla mümkün olur.
Miras ortaklığı, geçici bir ortaklıktır ve mirasçılar her zaman miras paylaşımının yapılmasını isteyebilir. Mirasın paylaşılmasıyla, miras ortaklığı sona erer ve miras malları mirasçıların elbirliği hak sahipliğinden kişisel hak sahipliğine geçer. Yani, mirası paylaşma, miras ortaklığını sona erdirerek elbirliği hak sahipliğinden kişisel hak sahipliğine geçişi sağlayan süreci tarif eder.
Yukarıda da ifade edildiği üzere, miras ortaklığını amacı, mirasın paylaşılmasıdır. Mirasçılardan her biri, sözleşme veya kanun gereğince miras ortaklığını sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman mirasın paylaşılmasını isteyebilir.
Mirası Paylaşma Nasıl Yapılır?
Mirası paylaşma, aşağıdaki miras paylaşım türlerinden biri yoluyla yapılabilir:
- İradi Paylaşma
- Yargısal Paylaşma
- Tam Paylaşma
- Kısmi Paylaşma
- Aynen Paylaşma – Satış Bedelini Paylaşma
- Mirasın, elbirliği hak sahipliğinden paylı hak sahipliğine geçme yoluyla paylaşılması
- Mirasın, miras ortaklığının başka bir ortaklık türüne çevrilmesi yoluyla paylaşılması
Mirası paylaşma, mirası paylaşma sözleşmesi (miras paylaşımı sözleşmesi) veya mirası paylaşma davası ile gerçekleştirilir.
Mirası Paylaşmada Geçerli İlkeler
Mirasın paylaşılmasında, aşağıda belirtilen ilkeler geçerlidir:
- Mirası paylaşma özgürlüğü ilkesi
- Mirasın paylaşılmasında mirasçıların eşitliği ilkesi
- Aynen paylaşma ilkesi
- Mirasçıların birbirlerine bilgi verme ilkesi
- Ayni ikame ilkesi
Mirası paylaşmada aynen paylaşma ilkesinin istisnaları, aşağıda verilmiştir:
- Değerinde önemli azalma olmadan bölünemeyen tereke malı, bütün olarak mirasçılardan birine özgülenir.
- Mirasçılardan birinin karşı çıkması halinde, nitelikleri veya özgüledikleri amaç gereği bir bütünlük oluşturan eşya, birbirinden ayrılamaz.
- Aile belgeleri ve özel anı değeri olan eşya, mirasçılardan birinin karşı çıkması halinde satılamaz.
Mirası paylaşmada mirasçıların eşitliği ilkesinin istisnaları, aşağıda verilmiştir:
- Eşlerden birinin ölümü halinde, tereke malları arasında ev eşyası veya eşlerin birlikte yaşadıkları konut varsa; sağ kalan eş, bunlar üzerinde kendisine miras hakkına mahsuben mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir.
- Miras bırakanın bir mirasçıdaki alacağı, paylaşma sırasında o mirasçının payına mahsup edilir.
- Paylaşmada kendisine miras bırakanın borçları için rehnedilmiş bir tereke malı düşen mirasçı, o malın güvence altına aldığı borcu üstlenmiş olur.
Mirası Paylaşma Sözleşmesi
Miras paylaşımı sözleşmesi, elden miras paylaşma sözleşmesi veya yazılı miras paylaşma sözleşmesi olmak üzere iki şekilde yapılabilir.
Mirası Elden Paylaşma Sözleşmesi
Mirası elden paylaşma sözleşmesinin geçerliliği, herhangi bir şekil şartına bağlı değildir.
Elden paylaşma, oluşturulan miras payının içerdiği mal ve hakları, tüm mirasçıların anlaşmasıyla, özgülenen mirasçının fiilen alarak, bunları elbirliği hak sahipliğinden bireysel hak sahipliğine geçirmesidir.
Tapuya kayıtlı olmayan taşınmazların paylaşma amacıyla mirasçılardan birine devri hususunda tüm mirasçıların anlaşması, elden paylaşma için yeterlidir.
Yazılı Miras Paylaşımı Sözleşmesi
Miras paylaşımı sözleşmesinin, noterde resmi şekilde yapılmasına gerek yoktur, adi yazılı şekilde yapılabilir.
Miras paylaşımı sözleşmesinin geçerli olması için, tüm mirasçıların sözleşmeye katılmasına ve irade beyanlarının karşılıklı ve birbirine uygun olması gereklidir.
Mirası paylaşma sözleşmesi, mirasçılar için borç doğuran bir sözleşme olduğu için, tüm mirasçıların sözleşme ehliyetine sahip olmaları gerekir.
Ayrıca, mirası paylaşma sözleşmesinin amaç ve içeriği ile bağlandığı şartların, hukuka ve ahlaka uygun olması gerekir.
Mirası Paylaşma Davası
Mirasçılar anlaşma yoluyla mirası paylaşamazlarsa, mirasçılardan biri, açacağı bir dava ile mirasın paylaşılmasını mahkemeden isteyebilir. Buna, mirası paylaşma davası (miras paylaşımı davası) denir.
Miras paylaşımı davası ile, mirasın paylaşılması, mahkeme kararıyla gerçekleşir.
Mirası paylaşma davası ile davacı, paylaşılacak tereke mevcudu ile bunun miktar ve değerinin belirlenmesini, kendi miras payının tespit edilmesini ve terekenin mirasçılar arasından payları oranında paylaştırılmasını ister.
Davada hakim tarafından verilen karar, paylaşmanın şartlarını kesin ve nihai olarak belirleyen, tereke mallarını mirasçılara payları oranın özgüleyen ve tüm mirasçıları bağlayan bir karardır.
Mirası Paylaşma Davasının Tarafları, Zamanaşımı, Görevli ve Yetkili Mahkeme
Miras paylaşımı davası, miras bırakanın yerleşim yerindeki sulh hukuk mahkemesidir.
Mirası paylaşma davası, zamanaşımına tabi değildir. Dava, mirasçılar tarafından miras ortaklığı devam ettiği sürece, yani mirasın paylaşımı yapılmadığı sürece, açılabilir.
Mirası paylaşma davası, yasal ve atanmış mirasçılar tarafından açılabilir. Bu dava, her bir mirasçı tarafından tek başına da açılabilir, birden çok mirasçı tarafından birlikte de açılabilir.
Mirası paylaşma davası, davayı açan (davacı tarafta yer alan) mirasçılar dışındaki tüm mirasçılar aleyhine açılır.
Mirası Paylaşmayı Erteleyen Sebepler
Aşağıdaki durumlarda, mirasın paylaşılması ertelenebilir:
- Mirasçıların mirasın paylaşılmasını erteleme sözleşmesi yapması
- Miras bırakanın paylaştırma kuralı koyması
- Mirası paylaşmanın yasa gereği ertelenmesi
Mirası paylaşmayı yasa gereği erteleyici sebeplerin en önemlisi ve en yaygın olanı, mirasın açıldığı tarihte, mirasın açıldığı tarihte mirasçı olabilecek bir cenin olmasıdır. Mirasın açıldığı tarihte, mirasın açıldığı tarihte mirasçı olabilecek bir cenin varsa, paylaşma doğuma kadar ertelenir. Mirasçılar tarafından, bunun aksi kararlaştırılamaz.
Mirasta Denkleştirme
Miras bırakanın sağlığında altsoyundan birine yaptığı kazandırma, o altsoyun miras payına mahsuben yapılmış sayılması işlemine, mirasta denkleştirme denir. Yani, miras bırakanın sağlığında altsoyundan birine yaptığı kazandırma, onun miras payına mahsuben yapılmış sayılır ve mirasta denkleştirmeye tabi olur. Ancak, miras bırakan, isterse bu kazandırmayı denkleştirmeden muaf tutabilir.
Miras bırakan, sağlığında yaptığı bu kazandırmalarla, o kişinin ekonomik ve sosyal bağımsızlıklarını kazanmasına yardım etmek amacını taşır. Bu kazandırmaların miras paylaşımında denkleştirmeye tabi tutulmasının mantığı ise, miras bırakanın altsoyu olan kişiler arasında gerçekte ayrım yapma amacı taşımadığının kabul edilmesinde yatar.
Mirasta denkleştirme davalarında davalı, yani denkleştirme borçlusu (yükümlüsü), kendisine miras bırakan tarafından sağlığında kazandırma yapılmış olan altsoydur. Mirasta denkleştirme davasında davacı, yani denkleştirme alacaklısı ise, denkleştirme borçlusu dışındaki altsoydur.
Miras bırakanın sağlığında yaptığı kazandırma, altsoyun ekonomik bağımsızlığını kuran, iyileştiren, koruyan bir kazandırma değilse, denkleştirmeye tabi olmayacaktır. Kazandırmanın denkleştirmeye tabi olduğunu ispat yükü, denkleştirme alacaklısına (davacıya) aittir.
Medeni Kanunda, miras bırakan tarafından altsoya sağlığında yaptığı çeyiz, kuruluş sermayesi, mal varlığı devri, borçtan kurtarma (ibra) şeklindeki kazandırma türlerinin, denkleştirmeye tabi olduğu açıkça yazmaktadır.
Miras bırakanın altsoyuna verdiği olağan hediyeler, mirasta denkleştirmeye tabi değildir. Mirasta denkleştirmeye tabi olmayan olağan hediyelere örnek olarak doğum gününde, evlenme gününde, mezuniyette, bir sınav başarısında verilen hediyeler gösterilebilir. Olağan hediyelerle, miras bırakan tarafından hediyenin verildiği altsoyun ekonomik olarak donatılıp korunması değil, hediyenin hediye alan kimseyi memnun etmesi; tarafların mensup oldukları sosyal sınıf, yerleşim yerlerindeki adetler ve miras bırakanın ekonomik durumu gibi, hediyenin maddi olarak ölçülü sınırlarda kabul edilip edilmeyeceği değerlendirilir.
Mirasta denkleştirme istemi, mirasın paylaşılması tamamlanana kadar yapılabilir. Yani, mirasın paylaşılmasından sonra, mirasta denkleştirme isteme hakkı sona erer ve zamanaşımına uğrar.
