Ölüme Bağlı Tasarruflar – Vasiyet, Vasiyetname ve Miras Sözleşmesi
Vasiyet, Vasiyetname ve Miras Sözleşmesi Farkı Nedir?
Vasiyetname ve miras sözleşmesi, şekli anlamda ölüme bağlı tasarruflardır.
Vasiyetname; miras bırakanın ölümünden sonra yapılmasını istediği hususları içeren, kişiye bağlı, şekli ve her zaman dönülebilen, miras bırakanın ölümünden sonra sonuç doğuran ve tek taraflı irade beyanını kapsayan bir hukuki işlemdir.
Miras sözleşmesi ise; kişiye bağlı, miras bırakanın ölümünden sonra sonuç doğuran, fakat tek taraflı bir irade beyanıyla dönülemeyen ve karşılıklı irade beyanlarını içeren akdi (sözleşmesel) nitelikte bir hukuki işlemdir. Yani, vasiyetname ile miras sözleşmesi arasındaki temel fark, miras sözleşmesinin akdi bir niteliğe sahip olmasıdır.
Vasiyetname şekli anlamda ölüme bağlı bir tasarruf iken, vasiyet ise maddi anlamda ölüme bağlı bir tasarruftur ve vasiyet, vasiyetnamenin içeriğini oluşturur. Yani, vasiyetname ile miras bırakan tarafından vasiyet bırakılmış olur.
Vasiyet ve Miras Sözleşmesi Yapabilme Koşulları
Ölüme bağlı tasarruflar, vasiyet ve miras sözleşmesidir. Ölüme bağlı tasarruf ehliyeti, yani vasiyet ve miras sözleşmesi yapabilmek için aranan (gereken) koşullar, aşağıda anlatılmaktadır.
Vasiyet yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve on beş yaşını doldurmuş olmak gerekir. Miras sözleşmesi yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve ergin olmak, kısıtlı bulunmamak gerekir.
Miras bırakanın yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama etkisi altında yaptığı ölüme bağlı tasarruf geçersizdir. Ancak, miras bırakan yanıldığını veya aldatıldığını öğrendiği ya da korkutma veya zorlamanın etkisinden kurtulduğu günden başlayarak bir yıl içinde tasarruftan dönmediği takdirde, tasarruf geçerli sayılır.
Ölüme bağlı tasarrufta kişinin veya şeyin belirtilmesinde açık yanılma hâlinde miras bırakanın gerçek arzusu kesin olarak tespit edilebilirse, tasarruf bu arzuya göre düzeltilir.
Mirasta Vasiyet ve Miras Sözleşmesine Konu Edilebilir (Tasarruf Edilebilir) Kısım
Mirasçı olarak alt soyu, ana ve babası veya eşi bulunan miras bırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir (vasiyet ve miras sözleşmesi yapabilir). Bu mirasçılardan hiç biri yoksa, miras bırakan mirasının tamamında tasarrufta bulunabilir.
Vasiyet
Vasiyet Şekilleri
Vasiyet, resmi şekilde veya miras bırakanın el yazısı ile ya da sözlü olarak yapılabilir.
Yani, vasiyet şekilleri şunlardır:
- Resmi Vasiyetname
- El Yazılı Vasiyetname
- Sözlü Vasiyet
Resmi Vasiyetname
Resmi vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmi memur tarafından düzenlenir. Resmi memur, sulh hakimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş başka bir görevli olabilir.
Miras bırakan, arzularını resmi memura bildirir. Bunun üzerine memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdırır ve okuması için miras bırakana verir. Vasiyetname, miras bırakan tarafından okunup imzalanır. Memur da, vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar.
Vasiyetnameye tarih ve imza konulduktan hemen sonra miras bırakan, vasiyetnameyi okuduğunu ve bunun son arzularını içerdiğini, memurun huzurunda iki tanığa beyan eder. Tanıklar, bu beyanın kendi önlerinde yapıldığını ve miras bırakanı tasarrufa ehil gördüklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar. Vasiyetname içeriğinin, tanıklara bildirilmesi zorunlu değildir.
Miras bırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur ve bunun üzerine miras bırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder. Bu durumda tanıklar, hem miras bırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını ve onu tasarrufa ehil gördüklerini; hem de vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından miras bırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini, vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.
Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okur yazar olmayanlar, miras bırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar. Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine, o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz.
Resmi vasiyetnameyi düzenleyen memur, vasiyetnamenin aslını saklamakla yükümlüdür.
El Yazılı Vasiyetname
El yazılı vasiyetnamenin; yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar miras bırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur.
El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hakimine veya yetkili memura bırakılabilir.
Sözlü Vasiyet
Miras bırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmi veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir. Bu durumda, sözlü vasiyetname için, miras bırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler. Resmi vasiyetname düzenlenmesinde okur yazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir.
Miras bırakan tarafından görevlendirilen tanıklardan biri, kendilerine beyan edilen son arzuları, yer, yıl, ay ve günü de belirterek hemen yazar, bu belgeyi imzalar ve diğer tanığa imzalatır. Yazılan bu belgeyi ikisi birlikte vakit geçirmeksizin bir sulh veya asliye mahkemesine verirler ve miras bırakanı vasiyetname yapmaya ehil gördüklerini, onun son arzularını olağanüstü durum içinde kendilerine anlattığını hakime beyan ederler.
Tanıklar, bir belge düzenlemek yerine, vakit geçirmeksizin mahkemeye başvurup yukarıdaki hususları beyan ederek de, miras bırakanın son arzularını bir tutanağa geçirtebilirler.
Sözlü vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay; ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi; hakim yerine geçer.
Miras bırakan için sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, bu olanağın doğduğu tarihin üzerinden bir ay geçince, sözlü vasiyet, hükmünü kaybeder.
Vasiyetten Dönme
Miras bırakan, vasiyetname için kanunda öngörülen şekillerden birine uymak suretiyle yeni bir vasiyetname yaparak, önceki vasiyetnameden her zaman dönebilir. Vasiyetnamenin tamamından veya bir kısmından dönülebilir.
Miras bırakan, yok etmek suretiyle de vasiyetnameden dönebilir. Kaza sonucunda veya üçüncü kişinin kusuruyla yok olan ve içeriğinin aynen ve tamamen belirlenmesine olanak bulunmayan vasiyetname, hükümsüz kalır.
Miras bırakan, önceki vasiyetnamesini ortadan kaldırmaksızın yeni bir vasiyetname yaparsa, kuşkuya yer bırakmayacak surette önceki vasiyetnameyi tamamlamadıkça, sonraki vasiyetname öncekinin yerini alır.
Belirli bir mal bırakma vasiyeti de, vasiyetnamede aksi belirtilmedikçe, miras bırakanın sonradan o mal üzerinde bu vasiyetle bağdaşmayan başka bir tasarrufta bulunmasıyla, ortadan kalkar.
Miras Sözleşmesi
Miras Sözleşmesinin Şekli
Miras sözleşmesinin geçerli olması için, resmi vasiyetname şeklinde düzenlenmesi gerekir. Sözleşmenin tarafları, arzularını resmi memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın önünde imzalarlar.
Miras Sözleşmesi Hangi Durumlarda Ortadan Kaldırılabilir?
Miras sözleşmesi, tarafların yazılı anlaşmasıyla, her zaman ortadan kaldırılabilir. Miras sözleşmesiyle mirasçı atanan veya kendisine belirli mal bırakılan kişinin, miras bırakana karşı miras sözleşmesinin yapılmasından sonra mirasçılıktan çıkarma sebebi oluşturan davranışta bulunduğu ortaya çıkarsa; miras bırakan, miras sözleşmesini tek taraflı olarak ortadan kaldırabilir. Bu şekilde yapılacak tek taraflı ortadan kaldırma, vasiyetnameler için yukarıdaki paragraflarda anlatılan şekillerden biriyle yapılır.
Miras sözleşmesi gereğince sağlar arası edimleri isteme hakkı bulunan taraf, bu edimlerin sözleşmeye uygun olarak yerine getirilmemesi veya güvenceye bağlanmaması durumunda, borçlar hukuku kuralları uyarınca sözleşmeden dönebilir.
Miras Sözleşmesiyle Mirasçı Atanan Miras Bırakandan Önce Ölürse
Mirasçı atanan veya kendisine belirli mal bırakılan kişi, miras bırakanın ölümünde sağ değilse, miras sözleşmesi kendiliğinden ortadan kalkar.
Miras bırakandan önce ölen kişinin mirasçıları, aksi kararlaştırılmış olmadıkça, ölüme bağlı tasarrufta bulunandan, miras sözleşmesi uyarınca elde ettiği ölüm tarihindeki zenginleşmeyi geri isteyebilirler.
Mirastan Feragat Sözleşmesi
Mirastan feragat sözleşmesi, miras bırakan ile gelecekteki muhtemel mirasçısı arasında düzenlenen, ileride doğacak miras hakkına ilişkin beklentiden karşılık alınarak veya bir karşılık alınmadan kısmen veya tamamen vazgeçmeye ilişkin iki taraflı bir sözleşmedir.
Mirastan feragat sözleşmesi, olumsuz miras sözleşmesi niteliğinde bir ölüme bağlı tasarruf çeşididir. Miras bırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak, mirastan feragat sözleşmesi yapabilir. Mirastan feragat sözleşmesi ile mirastan feragat eden kişi, mirasçılık sıfatını kaybeder.
Mirastan feragat sözleşmesi de, bir miras sözleşmesi türü olduğundan, yukarıdaki Miras Sözleşmesinin Şekli başlığı altında anlatılan şekilde düzenlenmesi gerekir.
Atanmış mirasçıların da, mirastan feragat sözleşmesi yapıp, beklenen miras haklarından vazgeçmeleri mümkündür.
Mirasçıların, beklenen miras haklarından miras bırakanın ölümünden önce vazgeçebilmeleri için başvurabilecekleri tek hukuki yol, mirastan feragattir.
Mirastan Feragat Sözleşmesinin Türleri
Mirastan feragat sözleşmesinin türleri, ivazlı mirastan feragat sözleşmesi ve ivazsız mirastan feragat sözleşmesidir.
İvazlı mirastan feragat sözleşmesinde, mirasçı beklenen miras hakkından bir ivaz (miras bırakanın karşı edimi) karşılığında vazgeçer. Miras bırakan, ivazlı mirastan feragat sözleşmesinde, karşı edim borcunu sağlığında veya ölümünden sonra yerine getirmeyi üstlenebilir.
İvazsız mirastan feragat sözleşmesinde ise, mirasçı beklenen miras hakkından herhangi bir karşılık almadan vazgeçer. Yani, ivazsız mirastan feragat sözleşmesinde, mirasçının beklenen miras hakkından vazgeçtiğine yönelik irade açıklaması ve miras bırakanın bunu kabul ettiğine ilişkin irade açıklaması vardır.
Miras Sözleşmesi ve Vasiyetnameden Dolayı Tasarruf Edilebilir Kısmın Daralması
Miras sözleşmesi veya vasiyetnameyle yapılan ölüme bağlı kazandırmalar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmın sonradan daralması yüzünden hükümsüz olmaz; sadece tenkis edilebilir.
