Hukuk Yargılamasında Yemin Delili
Hangi Hallerde Yemin Deliline Başvurulabilir?
Hukuk davalarında yeminin konusu, davanın çözümü bakımından önem taşıyan, çekişmeli olan ve kişinin kendisinden kaynaklanan vakıalardır. Bu tür durumlarda, yemin deliline başvurulabilir. Bir kimsenin bir hususu bilmesi, onun kendisinden kaynaklanan vakıa sayılır.
Hangi Konularda Yemin Deliline Başvurulamaz?
Hukuk yargılamalarında, aşağıdaki durumlarda yemin deliline başvurulamaz:
- Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği vakıalar
- Bir işlemin geçerliliği için, kanunen iki tarafın irade açıklamalarının yeterli görülmediği durumlar
- Yemin edecek kimsenin namus ve onurunu etkileyecek veya onu ceza soruşturması ya da kovuşturması ile karşı karşıya bırakacak vakıalar
Kim Yemin Teklif Edebilir? Yemin Teklifinden Vazgeçilebilir Mi?
Uyuşmazlık konusu vakıanın ispatı için yeminden başka delili olduğunu beyan etmiş olan taraf dahi, yemin teklif edebilir.
Yemin teklif edilen kimse, yemini edaya hazır olduğunu bildirdikten sonra, diğer taraf yemin teklifinden vazgeçerek başka bir delile dayanamaz ve yeni bir delil de gösteremez.
Yemine Davet Nasıl Yapılır?
Yemin teklif edilen kimse, duruşmada bizzat hazır bulunmadığı takdirde, kendisine yemin için bir davetiye çıkarılır. Yemin davetiyesine, yemine konu hususlar hakkında sorulacak sorular ile, geçerli bir özrü olmaksızın yemin için tayin olunan gün ve saatte mahkemeye bizzat gelmediği veya gelip de yemini iade etmediği yahut yemini eda etmekten kaçındığı takdirde, yemin konusu vakıaları ikrar etmiş sayılacağı, yazılır.
Yemin Etmemenin Sonuçları
Yemin için davet edilen kimse, tayin edilen gün ve saatte mahkemede geçerli bir özrü olmaksızın bizzat hazır bulunmaz veya hazır bulunup da yemini iade etmez ya da yemini eda etmekten kaçınırsa, yemin konusu vakıaları ikrar etmiş sayılır.
Kendisine yemin iade edilen kimse, yemin etmekten kaçınırsa, yemin konusu vakıa ispat edilememiş sayılır.
Yeminin İade Edilemeyeceği Durumlar
Yeminin konusunu oluşturan vakıa, her iki tarafın değil, yalnızca kendisine yemin teklif edilen tarafın şahsından kaynaklanıyorsa, yemin iade edilemez.
Ölüm veya Fiil Ehliyetinin Kaybı
Yemin edecek taraf gerçek kişi olup, yeminden önce ölür veya fiil ehliyetini kaybederse, yemin teklif edilmemiş sayılır.
Yemini Yerine Getirecek Kimseler
Yemin, davadaki tarafa teklif edilir ve teklif edilen tarafça eda veya iade edilir. Taraflardan biri tüzel kişi yahut ergin olmayan veya kısıtlı bir kimse ise, onlar adına yapılmış bir işleme ilişkin vakıanın ispatı için yemin, tüzel kişiyi temsile yetkili kişi veya organ yahut kanuni mümessil tarafından eda ya da iade edilebilir.
Yeminin Şekli
Yemin, mahkeme huzurunda eda edilir.
Yemin edecek kimse, yemin konusunun yeterli açıklıkta olmadığını ileri sürerse; hâkim, karşı tarafın görüşünü aldıktan sonra, derhâl bu konuda kararını verir.
Hâkim, yeminin icrasından önce yemin edecek kimseye, hangi konuda yemin edeceğini açıklar, yeminin anlam ve önemini anlatır ve yalan yere yemin etmesi durumunda cezalandırılacağı hususunda dikkatini çeker.
Hâkim, bunun akabinde, yemin edecek kimseye, “Size sorulan sorular hakkında, gerçeğe uygun cevap vereceğinize ve hiçbir şey saklamayacağınıza namusunuz, şerefiniz ve kutsal saydığınız bütün inanç ve değerler üzerine yemin eder misiniz?” diye sorar. O kimse de “Bana sorulan sorular hakkında gerçeğe uygun cevap vereceğime ve hiçbir şey saklamayacağıma namusum, şerefim ve kutsal saydığım bütün inanç ve değerlerim üzerine yemin ediyorum.” der ve böylelikle, yemin eda edilmiş sayılır. Yemin eda edilirken, hâkim de dâhil olmak üzere hazır bulunan herkes ayağa kalkar.
Hâkim, eksik olan noktaları tamamlamak veya açık olmayan hususları aydınlatmak için, yeminin konusu ile bağlantılı gördüğü soruları yemin eden kimseye sorabilir. Hâkim, yemin eden kimsenin beyanını dinleyip tutanağa geçirir ve yazılanları yüksek sesle huzurunda okur; beyanında ısrar edip etmediğini sorar ve verilen cevabı tutanağa kaydeder.
Okuma ve yazma bilen sağır veya dilsizler, yemin hakkındaki beyanlarını yazıp, imzalayarak yemin ederler. Okuma ve yazma bilmeyen sağır veya dilsizler, işaretlerinden anlayan bir bilirkişi aracılığıyla yemin ederler. Yemin edecek kimse, mahkemeye gelemeyecek kadar hasta veya engelli ise hâkim, bulunduğu yerde o kimseye yemin ettirir. Bu sırada, isterlerse taraf vekilleri ve karşı taraf da hazır bulunabilir.
Yemin Edecek Kimsenin Mahkemenin Yargı Çevresi Dışında Olması
Mahkemenin yargı çevresi dışında oturan kimse, yemin için, davaya bakan mahkemeye gelmek zorundadır. Ancak, yemin edecek kişi, mahkemenin bulunduğu il dışında oturuyor ve bulunduğu yerde aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yolu ile yemin icrası mümkün değil ise, istinabe yolu ile yemin ettirilir.
Yalan Yere Yemin İddiası
Yemin eda edildikten sonra, yalan yere yemin nedeniyle açılan ceza davası, esas dava bakımından bekletici sorun yapılamaz.
